Η συνιδρύτρια της Ecogenia, Έρικα Σπαγάκου, καταγράφει τις σκέψεις της σε ένα κρίσιμο σημείο καμπής στην Ελλάδα, κατά τη διάρκεια των πυρκαγιών το καλοκαίρι του 2023
24 Αυγούστου 2023. Είναι Πέμπτη πρωί. Η Λία και εγώ βρισκόμαστε στην Αθήνα και εργαζόμαστε μαζί αυτήν την εβδομάδα, σχεδιάζοντας τους στόχους μας για το επόμενο έτος. Το 2024 δείχνει να διαμορφώνεται ως κρίσιμο έτος για την Ecogenia. Μετά από δύο χρόνια πιλοτικής λειτουργίας, αισθανόμαστε βεβαιότητα στα μαθήματα που έχουμε αποκομίσει, δεσμευόμαστε να επενδύσουμε περισσότερο στη δημιουργία ενός νομικού και θεσμικού πλαισίου που θα αφορά την υπηρεσία του πολίτη, και είμαστε βέβαιοι ότι το προτεινόμενο μοντέλο μας για την ανάπτυξη της νέας γενιάς και την ενεργό πολιτειότητα μπορεί να λειτουργήσει ως μεταρρυθμιστικός παράγοντας στην Ελλάδα.
Στις 9 π.μ. συναντιόμαστε έξω από το γραφείο. Έχουμε θέσει τους στόχους μας για την ημέρα. Προτεραιοποίηση δραστηριοτήτων για το επόμενο έτος. Αλλά όταν φτάνουμε και οι ματιές μας συναντιούνται, καταλαβαίνουμε αμέσως ότι κάτι άλλο απασχολεί και τις δυο μας, και η ημέρα είναι έτοιμη να πάρει άλλη τροπή. Η Λία φοράει τα γυαλιά της. Δεν την βλέπω ποτέ με τα γυαλιά της.
Αυτό το καλοκαίρι, για μια ακόμη φορά, οι Έλληνες αντιμετώπισαν αυτό που φαίνεται να είναι η νέα τάξη πραγμάτων. Δασικές πυρκαγιές που εξαπλώθηκαν σε όλη τη χώρα, με ξεπερασμένους πόρους για την κατάσβεσή τους, έλλειψη μακροπρόθεσμου σχεδιασμού, μια κοινωνία απροετοίμαστη για τη διαχείριση καταστροφών και ένας δημόσιος λόγος αδύναμος στα σημαντικά διακυβεύματα των ημερών μας και πολλές φορές και επικίνδυνος.
Το κλιματικό άγχος δεν αποτελεί πλέον ακαδημαϊκή έννοια – είναι αυτό που βιώνουμε όταν ξεκινάμε να πάμε στη δουλειά σε μια πόλη που κυριολεκτικά καίγεται. Ο ήχος των πουλιών έχει αντικατασταθεί από τις ειδοποιήσεις της Πολιτικής Προστασίας, και η περίοδος των δασικών πυρκαγιών είναι το νέο καλοκαίρι. ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΝΤΑΞΕΙ.
Αισθανόμαστε ταπεινά ευγνώμονες για όλους τους ήρωες στην πρώτη γραμμή, τους πυροσβέστες και τους εθελοντές που εκτίθενται στη φωτιά για να σώσουν ό,τι μπορούν.
Ανεξάρτητα από το πώς ξεκίνησαν οι πυρκαγιές φέτος το καλοκαίρι, η κλιματική αλλαγή είναι τόσο η πραγματική αιτία όσο και το αποτέλεσμα αυτής της καταστροφής. Η κατανόηση του τι και γιατί συνέβη είναι αναμφίβολα σημαντική, αλλά ακόμη πιο σημαντικό είναι να εμπεδώσουμε πώς θα αλλάξουμε τις συνθήκες που επέτρεψαν να συμβεί αυτό από την αρχή. Γιατί είναι πάρα πολύ εύκολο να ξεκινήσει μια φωτιά αλλά τι θα μπορούσαμε να κάνουμε διαφορετικά για το αποτρέψουμε αυτό; Θα μπορούσαμε να βελτιώσουμε την επίβλεψη στα εθνικά μας πάρκα και δρυμούς με τακτικές περιπολίες, για παράδειγμα. ‘Η θα μπορούσαμε να επενδύσουμε περισσότερο και με πιο ουσιαστικό τρόπο στην πρόληψη, την προετοιμασία και τον σωστό συντονισμό των ενεργειών μας.
Νιώθουμε απογοητευμένοι από την όλη κατάσταση αλλά ταυτόχρονα και πιο αποφασισμένοι από ποτέ. Είναι σαφές – χρειαζόμαστε μια συστημική προσέγγιση για να αντιμετωπίσουμε την υπαρξιακή κρίση της εποχής μας. Γνωρίζουμε ότι δεν μπορούμε να ελέγξουμε φυσικά φαινόμενα όπως οι έντονοι άνεμοι. Εντούτοις, αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να εκπαιδεύσουμε ανθρώπους και να συνεργαστούμε με τις τοπικές κοινότητες για να αυξήσουμε την ετοιμότητα για τη διαχείριση καταστροφών, ώστε η ανταπόκριση να είναι πιο γρήγορη όταν έρθει αναπόφευκτα η επόμενη καταστροφή. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε, είναι να συντονίσουμε καλύτερα τον καθαρισμό της γης από όλα την εύφλεκτα βιομάζα που προκαλεί τη φωτιά να εξαπλώνεται τόσο γρήγορα, συχνά αντίθετα με την κατεύθυνση του ανέμου. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε, είναι να περιπολούμε τα πάρκα μας, να εκπαιδεύουμε τους πολίτες πώς να καθαρίζουν τις αυλές τους και την ακτίνα γύρω από τα σπίτια τους, να εκπαιδεύσουμε περισσότερους εθελοντές ώστε να υποστηρίξουν τους πυροσβέστες στην πρώτη γραμμή της μάχης.
Όταν η Λία και εγώ ξεκινήσαμε την Ecogenia, γνωρίζαμε ότι η εισαγωγή του όρου της πολιτικής υπηρεσίας στην Ελλάδα ήταν σημαντική, αλλά και δύσκολη. Αλλά αυτό στο οποίο εμμείναμε ήταν ότι έπρεπε να είναι προσαρμοσμένη στην κλιματική έκτακτη ανάγκη, που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε. Η δημιουργία ενεργών πολιτών είναι το πρώτο βήμα. Η δημιουργία ενεργών πολιτών στην πρώτη γραμμή της κλιματικής δράσης έχει πλέον γίνει αναγκαιότητα. Καθώς ονειρευόμαστε ένα καλύτερο μέλλον για τους νέους της χώρας μας σε μια πόλη που καίγεται, γνωρίζουμε βαθιά μέσα μας ότι το να τους δώσουμε έναν ενεργό ρόλο στη στη διαχείριση φυσικών καταστροφών και περιβαλλοντικών κρίσεων είναι το κλειδί για τη συλλογική μας επιτυχία.
Έχουμε την τύχη να έχουμε ήδη τους χάρτες πορείας για την κινητοποίηση της νέας γενιάς στη διαχείριση καταστροφών, και σε παγκόσμιο επίπεδο αλλά και ως ομάδα. Τον Φεβρουάριο του 2022 είχαμε την τιμή να προσκληθούμε από το California Conservation Corps (CCC) σε μια εβδομάδα ανταλλαγής τεχνογνωσίας στην Πολιτεία της California, όπου η ομάδα μας είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει από κοντά πώς νέοι/νέες συμβάλλουν στη δημιουργία αντιπυρικών ζωνών ως μέτρο πρόληψης από πυρκαγιές, πώς εκπαιδεύονται αυστηρά για να υποστηρίξουν τους πυροσβέστες στην πρώτη γραμμή ανταπόκρισης και πώς ενεργοποιούνται για να υποστηρίξουν τις κοινότητες μετά τις καταστροφές για την ανακούφιση των κοινωνικών δομών και των πολιτών. Μια αλυσίδα επιδράσεων με τους πολίτες να εμπλέκονται ενεργά σε κάθε βήμα της.
Την άνοιξη του 2024 πρόκειται να συνεχίσουμε να λαμβάνουμε την εκπαίδευση της ηγεσίας του CCC, καθώς θα φιλοξενήσουμε με τη σειρά μας μια ομάδα 8 μελών του Σώματος στην Ελλάδα, που θα συνεργαστούν με την ομάδα της Ecogenia στην 1η πιλοτική εφαρμογή του προγράμματος διαχείρισης καταστροφών που ετοιμάζουμε. Καθώς η Λία και εγώ επιστρέφουμε στον πίνακα σχεδιασμού μας, το κίνητρο δεν θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερο για την ανάδειξη του τεράστιου δυναμικού των πολιτών να είναι αρωγοί στις κρατικές προσπάθειες προστασίας του περιβάλλοντος. Είναι καιρός να απομακρυνθούμε από την απογοήτευση και να επικεντρωθούμε στις λύσεις στις οποίες μπορούμε να επενδύσουμε. Ναι, πρέπει να θέσουμε τους φορείς και την πολιτεία υπ’ ευθύνης, αλλά πέρα από αυτό, θα μπορούσαμε να επωφεληθούμε όλοι ως κοινωνία με το αντιστρέψουμε το αφήγημα, και να σκεφτούμε πώς μπορούμε να αναλάβουμε την πρωτοβουλία στα χέρια μας για να επιταχύνουμε μερικές από τις λύσεις που γνωρίζουμε ότι υπάρχουν.
Πραγματική και απτή αισιοδοξία. Αυτό είναι αυτό που απαιτούν οι καιροί. Και εξάλλου, το μόνο το αντίδοτο στην απελπισία είναι η δράση.
